Shahzod TATU Urganch filialida 3-kurs talabasi. U darslarga faol qatnashadi va ayniqsa axborot xavfsizligi faniga qiziqishi katta. Bugun u axborot xavfsizligi fanida shifrlashning Vijiner usulini o’rgandi. U quyidagi jadval asosida ishlaydi:

1-ustunda kalit, 1-satrda esa shifrlanuvchi harflar berilgan. Kalitdagi sonlar o’rniga A dan Z gacha harflarni ishlatish maqsadga muvofiq. Shifralnuvchi axborot S va kalit simvollar K berilgan. Unda S axborotni K kalit yordamida Vijiner usulida shifrlashda S[1] x K[1],S[2] x K[2],…,S[n] x K[n]  amal bajariladi. bunda x - S[i] va K[i] larni jadvalda tutashgan qismidagi belgi. S[i] ni jadvalning 1-qatoridan, K[i] ni jadvalning 1-ustunidan izlash kerak. Va shu tutashgan harflarni qo’shib chiqilsa shifrlangan axborot hosil bo’ladi. Deshifrlash esa shifrlangan axborotni kalit yordamida avvalgi holatiga qaytarish. Shahzod darsdan chiqqandan keyin shogirdlariga aynan shu masalani ishlashlarini aytdi. Shahzodning shogirdlariga bu masalani yechishda yordam bering.

Kiruvchi ma’lumot: 1-qatorqa “shifre” yoki “deshifre” so’zi beriladi. 2-qatorda S(1<=|S|<=1*10⁵) va 3-qatorda K(1<=|K|<=1*10⁵) satr beriladi. Agar 1-qatorda “shifre” so’zi yozilgan bo’lsa S axborotni K kalit yordamida shifrlashingiz kerak. Agar 1-qatorda “deshifre” so’zi yozilgan bo’lsa S satrni deshifrlashingiz lozim. S va K larning uzunliklari tengligi va S va K larning hammasi katta lotin harflaridan iboratligi kafolatlanadi.

Chiquvchi ma’lumot:Bitta qatorda masalaning javobini chiqaring.

 
Izoh: 1-testda “UMIDA” – shifrlanuvchi axborot, “ANORA” – kalit.